Wodomierze

Podstawowe rodzaje wodomierzy
Wodomierze przeznaczone do pomiaru zużycia wody pitnej różnią się konstrukcją układu zliczającego ilość przepływające wody. W budownictwie mieszkaniowym stosowane są dwa podstawowe rodzaje wodomierzy:

• wodomierze śrubowe, stosowane przez zakłady wodociągowe i montowane w budynkach wielorodzinnych jako tzw. wodomierze główne (dla średnic większych niż 50 mm);

• wodomierze skrzydełkowe (wirnikowe), stosowane jako wodomierze domowe w budynkach wielorodzinnych (dla średnic mniejszych niż 50 mm); w budynkach jednorodzinnych lub jako tzw. wodomierze mieszkaniowe w budynkach wielorodzinnych:

  • wodomierze jednostrumieniowe (oznaczenie JS);
  • wodomierze wielostrumieniowe (oznaczenie WS).

Do wody ciepłej (do 90°C, niektórzy producenci proponują nawet do 130ºC) i zimnej (do 50ºC) przeznaczone są różne rodzaje wodomierzy. Wodomierz do wody zimnej ma kolor niebieski, a do wody ciepłej - czerwony.
Wodomierz na wodę ciepłą jest droższy, ponieważ jego części muszą być odporne na wyższą temperaturę.

Dobór wodomierza
Wodomierz może być wybrany przez samego użytkownika, ale dość często zdarza się,  że zakład wodociągowy określa, jaki rodzaj wodomierza musi być zainstalowany w obsługiwanych budynkach. Użytkownik, który sam wybiera wodomierz powinien pamiętać, że wodomierz powinien mieć następujące dokumenty:

• atest dopuszczający Głównego Urzędu Miar;
• atest higieniczny PZH (dopuszczenia części wodomierza do kontaktu z wodą pitną);
• aprobata techniczna typu;
• dokumentacja międzynarodowa (akredytacje, ISO).

Dobry producent podaje numery atestów i dopuszczeń, które spełnia jego wyrób.

Wodomierze są opisane przez parametry, spośród których dla użytkownika istotne są:

• nominalny strumień objętości [m³/h];
• maksymalny strumień objętości - powyżej tej wartości następuje znaczny spadek ciśnienia na wodomierzu [m³/h];
• minimalny strumień objętości - poniżej tej wartości błąd pomiaru jest większy od dopuszczalnego [m³/h];
• średnica nominalna [mm];

W praktyce oznacza to, że przepływ obliczeniowy dla budynku (wartość określona przez projektanta na podstawie zapotrzebowania na wodę) powinien wynosić ok. 0,6-0,8 wartości nominalnego strumienia objętości i mieścić się między strumieniem minimalnym a maksymalnym. Dla mieszkania można przyjąć strumień nominalny jako 1,0 lub 1,5 m³/h; a dla domu jednorodzinnego - 2,5 m³/h.

Średnica nominalna dla mieszkania lub domu jednorodzinnego wynosi najczęściej DN15 lub DN20. Można dobrać wodomierz o średnicy mniejszej niż przewód. Nie jest dopuszczalne zastosowanie wodomierza o średnicy większej!

Montaż wodomierza
Położenie wodomierza (pionowe czy poziome) związane jest z tzw. klasą mierniczą wodomierza. Klasa miernicza, określająca dokładność pomiaru, związana jest z położeniem wirnika - jeśli jego oś jest położona pionowo, pomiar jest dokładniejszy. Wodomierze mogą mieć więc dwie klasy miernicze:

• klasa A (mierniczo niższa - mniej dokładna; korpus jest zamontowany pionowo - oś wirnika jest w pozycji poziomej);
• klasa B (mierniczo wyższa od klasy A; korpus jest zamontowany poziomo - oś wirnika jest w pozycji pionowej).

Wodomierze wirnikowe mają klasę mierniczą oznaczoną umownie:

• H - montaż w położeniu poziomym (klasa miernicza B);
• V - montaż w położeniu pionowym (klasa miernicza A).

Wodomierze powinny być wyposażone w odpowiednią armaturę:

• zawór odcinający (prosty lub kurek kulowy) po stronie dopływowej;
• zawór bezpieczeństwa po stronie odpływowej.

Wodomierze  powinny być zainstalowane tak, by przed i za urządzeniem znalazły się odcinki proste przewodu. Długość tych odcinków dla wodomierzy mieszkaniowych  wynika ze specyfikacji technicznej, a dla wodomierzy domowych wartości normowe wynoszą:

• przed wodomierzem powinien być odcinek rury odpowiadający pięciu średnicom przewodu;
• za wodomierzem powinien być odcinek o długości odpowiadającej trzem średnicom przewodu.

W przypadku wodomierza domowego wodomierz wraz z armaturą tworzą tzw. zestaw wodomierzowy. W skład zestawu wodomierzowego wchodzą (kolejność zgodna  z kierunkiem dopływu wody):

• zawór odcinający (kurek kulowy);
• wodomierz;
• zawór odcinający;
• filtr;
• zawór antyskażeniowy.

Zestaw wodomierzowy powinien być umieszczony:

• w odpowiednim pomieszczeniu w piwnicy lub na parterze. Pomieszczenie powinno mieć co najmniej 1,8 m wysokości, temperatura w nim nie może spadać poniżej 4°C. W pomieszczeniu powinien znajdować się wpust podłogowy, zaś sam zestaw wodomierzowy powinien zaczynać się w odległości od ściany nie większej niż 1 m.
• w studzience wodomierzowej podłogowej lub na zewnątrz budynku, przykrytej specjalną pokrywą oraz zabezpieczoną przed napływem wód opadowych i gruntowych.

Montażu wodomierza może dokonać tylko uprawniony pracownik zakładu wodociągowego. Pracownik (jako przedstawiciel zakładu wodociągowego) zatwierdza wodomierz (wielkość, rodzaj, zaplanowane położenie) oraz zakłada na łączniki plombę ołowianą, co uniemożliwia ingerencję użytkownika (np. cofnięcie wodomierza). Pracownik przedstawia  protokół odbioru, w którym podana jest data założenia wodomierza i jego wyjściowe wskazanie.

Trwałość wodomierza, legalizacja, regeneracja
Założony wodomierz musi być zalegalizowany, czyli dopuszczony do użytkowania na podstawie badań na odpowiednim stoisku pomiarowym. Potwierdzeniem legalizacji jest cecha legalizacyjna, czyli odpowiednia sygnatura potwierdzająca dopuszczenie wodomierza do użytkowania.

wodomierz wody ciepłej ma legalizację ważną 4 lata (49 miesięcy)
wodomierz wody zimnej ma legalizację ważną 5 lat (61 miesięcy)

Po tym okresie jakość pracy wodomierza wyraźnie spada. Wirnik niszczy się pod wpływem cząstek stałych, a średnica zmniejsza na skutek odkładania związków żelaza, manganu i wapnia. Powoduje to, że wskazania wodomierza są zawyżone. Kiedy więc skończy się okres legalizacji, wodomierz powinien być oddany do badania do zakładu wodociągowego lub do producenta - jednostki uprawnionej do badań legalizacyjnych.
Po badaniu wodomierz może uzyskać nową legalizację. Jeśli jednak jest już zniszczony można:

• zregenerować wodomierz, czyli odnowić go w odpowiednim zakładzie (najczęściej zajmuje się tym producent wodomierzy) i ponownie zalegalizować;
• wymienić wodomierz na nowy. Przy oddaniu starego wodomierza można uzyskać zniżkę na zakup nowego.

Oba sposoby są dobre i skuteczne, ale na regenerację wodomierza trzeba czekać – trwa to nawet do kilku tygodni.

Wodomierze dodatkowe
Wodomierze dodatkowe instaluje się, kiedy przewiduje się tzw. bezpowrotne zużycie wody (tzn. nie będą odprowadzane ścieki). Zainstalowanie wodomierza dodatkowego pozwala na obniżenie kosztów wody, ponieważ opłata naliczana jest tylko za pobór wody, a nie za odprowadzanie ścieków. Bezpowrotnym zużyciem wody będzie przede wszystkim podlewanie, dlatego o warunki techniczne na instalację dodatkowego wodomierza (wodomierzy) mogą starać się właściciele domków jednorodzinnych, a także gospodarstw rolnych i ogrodniczych.

Normy i prawo