Artykuł przedstawia sposoby łączenia elementów instalacji z miedzi z wykorzystaniem łączników wykonanych z miedzi i stopów miedzi. Prezentuje różne techniki łączenia rur – począwszy od lutowania kapilarnego, zaprasowywania, samozaciskania po skręcanie. Omawia wymagania i przepisy, które muszą spełnić producenci tych elementów instalacji, oraz możliwości zastosowania poszczególnych rodzajów łączników do różnych typów instalacji. Przedstawia także zalety stosowania wybranych systemów łączników.
Do łączenia rur miedzianych o średnicach zewnętrznych od 6 do 159 mm służą łączniki do lutowania kapilarnego oraz łączniki zaciskowe. Te ostatnie dzielą się w zależności od budowy na skręcane (z nakrętką), zaprasowywane i samozaciskowe.
Wymagania dla większości łączników do instalacji z rur miedzianych zawarte są w normie PN-EN 1254. Nie określa ona wymagań dla łączników zaprasowywanych i samozaciskowych. Precyzują je inne przepisy, rozporządzenia oraz aprobaty techniczne ITB. Wszystkie typy łączników muszą spełniać wymagania gwarantujące trwałość i szczelność połączeń z rurami. Część wymagań jest wspólna dla różnych typów łączników. Należą do nich wymagania materiałowe, jakości powierzchni i oznakowanie (cechowanie).
Łączniki do instalacji miedzianych wykonuje się z miedzi odtlenionej fosforem Cu-DHP, brązu (zalecany brąz o symbolu CuSn5Zn5Pb2 według normy PN-EN 1982) i mosiądzu. W instalacjach wodociągowych należy stosować gatunki mosiądzu odporne na odcynkowanie, np. gatunki o symbolach: CuZn40Pb2 i CuZn39Pb3 według normy PN-EN 12165 oraz ze stopów bezołowiowych CuSi, np. CuZn21Si3P (CW 724 R) według normy PN-EN 12164. Powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne powinny być czyste, bez widocznych produktów utlenienia oraz defektów po obróbce mechanicznej. Na powierzchni wewnętrznej nie mogą znajdować się zanieczyszczenia w ilości większej niż te określone zgodnie z normami dla rur (np. instalacyjnej, chłodniczej lub medycznej).
Łączniki do lutowania miękkiego i twardego produkowane są w układzie metrycznym do łączenia rur wykonanych według normy PN-EN 1057, chłodniczych ( PN-EN 12735-1) oraz medycznych (PN-EN 13348). Wytwarzane są również w układzie calowym dla instalacji chłodniczych przygotowanych zgodnie z PN-EN 12735-1. Łączniki do rur instalacyjnych wykonuje się z miedzi, brązu i mosiądzu, zaś dla instalacji chłodniczych i gazów medycznych - z miedzi i brązu. Dostępne są także łączniki ze stopu miedzi CuFe2P w układzie calowym przeznaczone do łączenia rur ze stopu miedzi do wysokociśnieniowych zastosowań.
W niektórych krajach stosuje się łączniki miedziane z lutem integralnym, w których w specjalnie karbowanym karbie znajduje się bezołowiowy lut.
Łączniki zaciskowe mogą być różnej konstrukcji i o odmiennych zasadach działania. Są wśród nich łączniki zaciskowe skręcane z pierścieniem zaciskowym , dostępne w średnicach od 6 do 108 mm. Stosuje się je w instalacjach sanitarnych, grzewczych, wodnych, olejowych, chłodniczych, klimatyzacyjnych, solarnych, sprężonego powietrza i przemysłowych. Innym rodzajem tego łącznika jest łącznik skręcany przejściowy z gwintem zewnętrznym. Łącznik ten umożliwia szybkie i łatwe połączenie rury miedzianej z elementami gwintowanymi bez stosowania dodatkowych materiałów uszczelniających. Rolę uszczelnienia pełnią dwie uszczelki z EPDM – jedna wewnętrzna, zabezpieczająca rurę, i druga ściskająca połączenie. Korpus łącznika wykonany jest z brązu, mosiądzu lub stali nierdzewnej w rozmiarach od 10 mm x 3/8’ do 54 mm x 2’. Łącznik może być stosowany w instalacjach wodnych, sanitarnych, grzewczych w budynkach mieszkalnych, użyteczności publicznej i obiektach przemysłowych. Nie wolno go stosować do instalacji gazowych oraz montować pod tynkiem lub zalewać w podłożu.
Łączniki zaprasowywane są kolejną z odmian łączników zaciskowych. Posiadają uformowany wewnątrz łącznika rowek, w którym umieszczona jest elastyczna uszczelka (O-ring). Po obciśnięciu łącznika wokół wsuniętej rury za pomocą specjalnej szczęki tworzy ona szczelne połączenie nierozłączne. Łączniki zaprasowywane mają zastosowanie do łączenia elementów instalacji sanitarnych i grzewczych z oringiem z EPDM koloru czarnego, gazowych z żółtego HNBR oraz solarnych z oringiem z FKM koloru czarnego, zielonego lub czerwonego. Wykonane są z miedzi i dostępne z jednostronnym lub dwustronnym zaciskiem wokół uszczelnienia. Zaletą systemu jest szybki i łatwy montaż, wadą - drogi łącznik i zaciskarka.
Łącznik samozaciskowy to profesjonalny, rozłączny łącznik wykonany z mosiądzu. Posiada tylko dwa wewnętrzne komponenty: wysokiej jakości O-ring z EPDM i pierścień ze stali nierdzewnej. Dostępne rozmiary: 10, 12, 15, 18, 22 i 28 mm. Nadaje się idealnie do stosowania przy modernizacji instalacji rurowych, w sytuacjach gdy jest mało miejsca lub należy unikać stosowania otwartego ognia. Rozłączenie łącznika z rurą miedzianą może nastąpić przez zastosowanie specjalnego narzędzia do demontażu właściwego dla danego łącznika. Narzędzie określa producent łącznika.
Łącznik samozaciskowy typu Push to profesjonalny, rozłączny łącznik wykonany z mosiądzu DZR zgodnie z normą PN–EN 1254-6. Może być stosowany do łączenia rur miedzianych oraz wykonanych z tworzywa. Łącznik składa się korpusu i kilku wewnętrznych pierścieni: pierścienia prowadzącego z tworzywa, pierścienia mocującego ze stali nierdzewnej oraz wysokiej jakości O-ringu z EPDM. Dostępne są rozmiary: 12, 15, 16, 18, 20, 22, 25, 26 i 28 mm. Nadaje się idealnie do szybkiego połączenia przy budowie i modernizacji instalacji sanitarnych i grzewczych w miejscach trudno dostępnych bez stosowania otwartego ognia i żadnych dodatkowych narzędzi. Rozłączenie połączenia może nastąpić przy pomocy specjalnego klucza do demontażu właściwego dla danej średnicy rury i łącznika. Do montażu łączników z rurami z tworzywa należy stosować specjalne wkładki do rury.
Łączniki z końcówkami gwintowanymi do skręcania umożliwiają łączenie rur miedzianych z innymi elementami instalacji, na przykład z rurami z innych materiałów i armaturą. W tym przypadku stosujemy łączniki przejściowe, w których obie końcówki są gwintowane. Łączniki mogą być z brązu CC 499-DW lub mosiądzu CW617 DW, wykonane według normy PN-EN 1254-4. Dodatkowo łączniki z mosiądzu mogą występować w wersji chromowanej. W oznaczeniach wymiary gwintów podaje się w calach. Zakres średnic wynosi od ¼’ do 4’. Stosowane są dwa rodzaje gwintów rurowych: gwinty przyłączeniowe R/Rp, ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie, produkowane według PN-EN 10226-1, oraz gwinty walcowe mocujące G ze szczelnością nieuzyskiwaną na gwincie (z uszczelnieniem doczołowym) , wykonane według PN-EN ISO 228-1. Zastosowanie: instalacje wodne, sanitarne, grzewcze, gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, solarne, sprężonego powietrza i przemysłowe.
Łączniki z gwintem i końcówkami do lutowania kapilarnego to łączniki przejściowe umożliwiające łączenie rur miedzianych z innymi elementami instalacji (z rurami z innych materiałów i armaturą) - jedna końcówka jest gwintowana, a druga przystosowana do lutowania kapilarnego. Łączniki mogą być z miedzi Cu-DHP lub brązu CC 499-DW wykonane według normy PN-EN 1254-1. Zakres średnic od 6 mm x ¼’ do 108 mm x 4’. W oznaczeniach wymiary gwintów podaje się w calach, zaś końcówki do lutowania kapilarnego w milimetrach. Stosowane są dwa rodzaje gwintów rurowych: przyłączeniowe R/Rp oraz walcowe mocujące G. Zastosowanie: instalacje wodne, sanitarne, grzewcze, gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, solarne, sprężonego powietrza i przemysłowe.
Łączniki z gwintem i końcówkami zaprasowywanymi posiadają końcówkę do zaprasowywania z rurą miedzianą. W oznaczeniach wymiary gwintów podaje się w calach, zaś końcówki do zaprasowywania w milimetrach. Łączniki wykonuje się z brązu.
Łączniki zaprasowywane do łączenia instalacji z rury miedzianej cienkościennej służą do łączenia instalacji wykonanych z dwuwarstwowej rury o cienkościennym rdzeniu miedzianym, który jest silnie połączony z płaszczem polietylenowym (PE-RT). Stosowane są łączniki systemowe producentów rury z podwójnym elementem uszczelniającym z EPDM. Szczelność uzyskuje się przez połączenie metalową złączką zaciskową z wewnętrzną rurą miedzianą „metal na metal”. Do zaciskania stosuje się szczęki z konturem TH. Łączniki systemowe mają średnice 14, 16 i 20 mm, podobnie jak średnice rur. Do łączenia wykorzystywane mogą być również łączniki innych producentów systemów rurowych, np. PEX czy PEX-Al-PEX, odpowiednie dla średnicy zastosowanej rury (14, 16 i 20 mm).
Zasady stosowania łączników w instalacjach z miedzi przedstawiono w tabeli:
Rodzaj | Norma rury miedzianej | Zastosowanie |
Łącznik do lutowania miękkiego | PN-EN 1057 | Instalacja wody pitnej i c.w.u. o średnicy < 28 mm Instalacje grzewcze do 110 °C |
Łącznik do lutowania twardego | PN-EN 1057, PN-EN 13348, PN-EN 12735-1 |
Instalacja wody pitnej i c.w.u. o średnicy > 28 mm Instalacje grzewcze o temp. > 110 °C Instalacje gazowe Instalacje solarne Instalacje chłodnicze i klimat. Instalacje gazów medycznych |
Łącznik zaciskowy skręcany | PN-EN 1057 | Instalacje wody pitnej i c.w.u. Instalacje grzewcze Instalacje sprężonego powietrza Instalacje solarne |
Łącznik zaprasowywany z O-ringiem z EPDM |
PN-EN 1057 | Instalacje wody pitnej i c.w.u. Instalacje grzewcze |
Łącznik zaprasowywany z O ringiem z HNBR |
PN-EN 1057 PN-EN 12735-1 |
Instalacje gazowe Instalacje gazów medycznych |
Łącznik zaprasowywany z O-ringiem z FKM |
PN-EN 1057 | Instalacje solarne |
Łącznik z końcówką gwintowaną | PN-EN 1057 PN-EN 12735-2 |
Instalacje wody pitnej i c.w.u. Instalacje grzewcze Instalacje gazowe Instalacje solarne Instalacje gazów medycznych |
Łącznik samozaciskowy (naprawczy) |
PN-EN 1057 | Instalacje wody pitnej i c.w.u. Instalacje grzewcze |
Olafko
Odpowiedź na pytanie, dlaczego warto stosować miedziane rury? Przede wszystkim rury miedziane nie uwalniają szkodliwych substancji oraz zapobiegają rozwojowi biofilmu, który sprzyja rozwojowi bakterii, dzięki temu masz dostęp do najwyższej jakości wody pitnej w domu. Polecam artykuł instalacjezmiedzi.pl/zastosowania/pitna-i-ciepla-woda.
kajtek233
przy lutowanie twardym należy zwrócić uwagę na lut jaki stosujemy. U nas w zakładzie zaopatrujemy się w luty srebrne z Korporacji Quest https://quest-24.pl/oferta/ i powiem wam, że po obrobieniu łączenie jest naprawdę mocne. Poza tym dobrze się na nich pracuje, nie pękają ani nic z tych rzczy