Rury miedziane - łączenie

Jak łączyć rury z miedzi? Jest kilka sposobów - można użyć złączek zaciskowych, zaprasować je lub przykręcić. Najczęstszą metodą lutowania rur miedzianych - na miękko lub twardo.

Złączki zaciskowe

To bardzo prosty sposób łączenia rur
z miedzi, używany nie tylko przez profesjonalnych monterów. Nie trzeba mieć do tego specjalistycznych narzędzi, wystarczy zaciskarka hydrauliczna (sieciowa lub akumulatorowa) oraz coś, czym usuniemy opiłki. Złączki mogą mieć różne wymiary
i formy (do średnicy 108 mm).
Są dwa typy zaciskania złączy - pojedyncze i podwójne
Złączki stosuje się tam, gdzie zabronione jest użycie ognia, np. w zakładach chemicznych. Często korzysta się z nich wtedy, gdy prace instalacyjne trzeba wykonać w czasie pracy innych (w sklepach wielkopowierzchniowych, muzeach, szpitalach) oraz w miejscach, gdzie użycie ognia niesie ryzyko zniszczenia lub stanowi zagrożenie dla środowisk (w pomieszczeniach z sufitem pokrytym płytami
z polistyrenu piankowego, przestrzeń podpodłogowa w budynkach niepodpiwniczonych, prace renowacyjne prowadzone bez opróżniania placu budowy).

Jak to zrobić?

• Przeciąć miedzianą rurę obcinakiem krążkowym do rur.
• Starannie ją ogratować i wytrzeć, aby usunąć wszystkie pozostałości smaru lub rozpuszczalnika w miejscu łączenia. Nie wolno używać do tego żadnych środków poza olejem silikonowym.
• Wizualnie sprawdzić złączki, wcisnąć złącze do ogranicznika i lekko przekręcić rurę.
• Zaznaczyć mazakiem miejsce łączenia na rurze (lub miejsce zachodzenia złącza na rurze).
• Dobrać szczęki zaciskowe, o odpowiedniej średnicy, do typu kształtki.
• Zacisnąć zaciskarkę i wykonać pełny cykl roboczy aż do rozwarcia szczęk.
• Skontrolować, czy złącze zostało umieszczone w odpowiednim miejscu.

Lutowanie miękkie

Nazywane jest również lutem cynowym. Aby połączyć rury z miedzi tym sposobem, metal rozgrzewa się do temperatury 200-250ºC. Nie trzeba mieć skomplikowanych narzędzi, wystarczy prosta lutownica elektryczna lub palnik (z gazem propan-butan).
Z lutowania miękkiego korzysta się wtedy, gdy chce się połączyć rury instalacji wodnych i grzewczych lub wykonać drobne naprawy. Często korzystają z niej osoby, które robią modele.

Jak to zrobić?

• Oczyścić odpowiednią szczotką rurę
  i kształtkę (część wewnętrzną i zewnętrzną) i odtłuścić. Brud i tłuszcz, jak również rdza, mogłyby zmniejszyć przyczepność lutu.
• Na rurę nałożyć topnik i usunąć jego nadmiar.
• Połączyć rurę i kształtkę.
• Podgrzać rurę i kształtkę umiarkowanie na całej długości łączenia. Stop lutowniczy powinien stopić się poprzez kontakt z miedzią. Jeśli temperatura podgrzewania będzie za wysoka, miedź utleni się, pasta zacznie wydzielać smoliste substancje, a lut się z nią nie połączy.
• Lut powinien się stopić od ciepłej rury, a nie od płomienia palnika.
• Poczekać, aż lut skrzepnie, nie wolno w tym czasie ruszać łączenia, bo może dojść do nieszczelności.
• Przed oddaniem do użytku trzeba przepłukać instalację. Przepisy wymagają wykonania dezynfekcji instalacji wody pitnej.

Lutowanie twarde

Różni się od miękkiego tym, że temperatura topnienia lutu musi być wyższa, zazwyczaj jest to 630-890ºC. Do lutowania używa się lutownicy dużej mocy albo palnika gazowego (z mieszanką propanu, butanu z dodatkiem izobutanu, propenu i acetonu). A spoiwem jest w tym przypadku mosiądz lub srebro. W ten sposób łączy się między innymi rury miedziane w instalacjach wodociągowych z rur
o średnicy powyżej 28 mm oraz miedziane rury w instalacjach gazowych.

Jak to zrobić?

• Oczyścić papierem ściernym rurę i kształtkę (część wewnętrzną i zewnętrzną).
• Wybrać spoiwo odpowiednie do typu łączenia. Podczas lutowania miedzi z miedzią najczęściej używa się lutu miedziowo-fosforowego i wtedy nie jest konieczne użycie topnika. Jeśli do łączenia używana jest złączka z mosiądzu lub brązu, obowiązkowo należy użyć topnika.
• Podgrzać miejsca łączenia do temperatury około 750°C do momentu aż miedź będzie miała ciemnoczerwony kolor.
• Ustawić pałeczkę spoiwa w szczelinie między częściami do połączenia, aby uzyskać wessanie lutu (efekt kapilarny).
• Rurę pozostawić do ochłodzenia, a wodą zmyć nadwyżkę topnika.

Bezpieczeństwo w czasie lutowania

Bez względu na to, czy lutujemy na miękko czy na twardo, zawsze trzeba uważać na płomień palnika. Warto chronić ścianę płytą ochronną, a z pobliża usunąć materiały palne.
Rury muszą być dobrze dopasowane. Zanim zaczniemy je lutować, musimy usunąć z nich wszystkie opiłki i je zgratowić, czyli usunąć ostre odstające fragmenty, a jeśli jest konieczność – skalibrować. Zawsze trzeba stosować topnik i spoiwo dostosowane do typu lutowania. Podczas lutowania nie można przegrzać rury, bo pogarsza to jej jakość. A do rur w instalacjach wody pitnej nie wolno używać lutów zawierających kadm lub ołów. Przepisy wymagają, aby w niektórych przypadkach instalacje wody sanitarnej zostały przepłukane, oczyszczone i zdezynfekowane.