Rodzaje gniazdek

Gniazda wtyczkowe są niezbędnym wyposażeniem każdego domu. Wybierając je, możemy kierować się nie tylko poczuciem estetyki i zasobnością portfela, ale też względami bezpieczeństwa i wygody. Należy też zwracać uwagę na to, ile i jakie gniazda można zastosować w konkretnych pomieszczeniach.

Jesteśmy przyzwyczajeni do gniazd, które tworzą litą całość. Gniazda takie, zwane monoblokami, nie są jednak jedyną dostępną możliwością. Obecne każdy element gniazda (podobnie zresztą jak łącznika) można kupić osobno.  Pozwala to na stworzenie i zmienianie koncepcji kolorystycznej (np. gniazdko dwukolorowe) oraz ułatwia ewentualne naprawy.
Gniazdo składa się z mechanizmu wtykowego (do montowania przewodów instalacji elektrycznej) oraz ramki i plakietki, które odpowiadają za szczelność, bezpieczne użytkowanie i estetykę gniazdka.

Wiele gniazd, wiele możliwości
Mechanizm wtykowy może sprawiać najwięcej trudności, ponieważ trzeba przymocować do niego przewody. Nowoczesne mechanizmy wtykowe w gniazdach jednofunkcyjnych mają trzy czytelnie oznaczone, łatwo dostępne podwójne zaciski śrubowe (odpowiednio do przewodu fazowego, neutralnego i ochronnego). Gniazda trójfazowe mają pięć zacisków (ze względu na dwa dodatkowe przewody fazowe). Zaciski zapewniają łatwą instalację przewodów o przekroju nie większym niż 4 mm².


Montaż mechanizmu wtykowego w specjalnej puszce również sprawiał nieco kłopotów. W nowoczesnych gniazdach ułatwieniem są więc samopowrotne pazurki. Ich zastosowanie sprawia, że gniazdko jest znacznie łatwiejsze do osadzenia, prace montażowe są bardziej efektywne, zamocowanie gniazdka jest dokładne i pewne, a jednocześnie instalator nie pokaleczy rąk podczas montażu.


Typowe, zgodne z normami gniazdko stosowane w Polsce ma dwa okrągłe tory prądowe, powinno też mieć zestyk ochronny (w postaci bolca o przekroju okrągłym), powszechnie zwany uziemieniem. Norma branżowa Stowarzyszenia Elektryków Polskich N SEP-E-002 mówi bardzo wyraźnie, że wszystkie gniazda w mieszkaniu powinny mieć styk ochronny połączony z przewodem ochronnym.

Zwróćmy uwagę, że gniazdo z uziemieniem jest niewiele droższe niż gniazdo, które go nie ma. Jednocześnie ze względu na ewolucję przepisów dotyczących bezpieczeństwa instalacji elektrycznej, coraz więcej firm wycofuje ze swego asortymentu gniazda bez styku ochronnego. Przyjrzyjmy się przykładom oznaczeń gniazd, by wiedzieć, jak rozpoznać te"dobre".:

Tabela 1. Przykładowe oznaczenia gniazd.

Gniazda mogą wystąpić w wersjach natynkowych i podtynkowych. Wybór rozwiązania zależy tu przede wszystkim od gustu użytkownika. Ceny wersji natynkowych i podtynkowych w odpowiadających sobie liniach projektowych są porównywalne.



Gniazda powinny spełniać wymogi norm:  PN-IEC 60346 "Instalacje elektryczne w obiekcie budowlanym", projektowanej (zharmonizowanej) PN-IEC 60884-1 Gniazda wtyczkowe i wtyczki do użytku domowego i podobnego - Część 1: Wymagania ogólne, a także normy branżowej N SEP-E-002 zatytułowanej "Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - podstawy planowania". Przepisy te określają m.in., w jakim pomieszczeniu mogą wystąpić określone rodzaj gniazdek. Tabelka, przedstawiająca to rozmieszczenie,  została skonstruowana w oparciu o normę N SEP-E-002.

Tabela 2. Rozmieszczenie gniazd zależnie od pomieszczenia. Podane są wartości minimalne wymagane.

W tabeli pojawiło się sformułowanie "gniazdo wysokoprądowe". Otóż każde gniazdo ma określone dla siebie znamionowe natężenie prądu. Dla gniazd ogólnego użytku jest to 10 A, dla gniazd wysokoprądowych 16 A. Trzeba pamiętać, by wybierając gniazdo do pralki, zmywarki, kuchni, wybrać gniazdo o prądzie znamionowym 16 A.