Kolektor płaski czy próżniowy - inwestorzy mają często dylemat, jaki rodzaj kolektora wybrać. Zwłaszcza w ostatnich latach, napływ atrakcyjnych cenowo kolektorów próżniowych sprawiać może problem z wyborem odpowiedniego do potrzeb urządzenia.
Warto wiedzieć, że w krajach zachodnioeuropejskich z wieloletnimi tradycjami w zakresie energetyki słonecznej, udział kolektorów próżniowych stanowi zazwyczaj niecałe 5% ogólnej sprzedaży kolektorów słonecznych. W większości przypadków, klienci decydują się wybrać dla typowych warunków (podgrzewanie ciepłej wody użytkowej) kolektory płaskie.
Kolektory płaskie w wielu przypadkach mogą uzyskiwać wyższe sprawności pracy niż kolektory próżniowe. Wynika to z dużych strat energii kolektora próżniowego o podwójnej rurze szklanej - zmniejszeniu przenikania promieniowania słonecznego do wnętrza kolektora. Mniejsze promieniowanie słoneczne docierające do absorbera oznacza jednocześnie spadek uzysków ciepła. Większość kolektorów próżniowych ma właśnie podwójną rurę szklaną, co z jednej strony ogranicza dodatkowo straty ciepła, ale przynosi znacznie większe straty - ograniczając dostęp promieniowania słonecznego do wnętrza.
Kolektory próżniowe z pojedynczą rurą szklaną zapewniają podobny dostęp promieniowania słonecznego do wnętrza, jak w przypadku kolektorów płaskich. Dzięki temu próżnia sama w sobie stanowi najlepszą izolację cieplną otaczając absorber, a pojedyncze przeszklenie umożliwia wysoką przepuszczalność promieniowania słonecznego do wnętrza kolektora.
Przy niskich temperaturach zewnętrznych kolektory „dwuścienne” z uwagi na mniejszą absorpcję promieniowania słonecznego i niższe straty ciepła do otoczenia, przez dłuższy czas (niż kolektory o pojedynczym przeszkleniu) będą pozostawać oszronione.
Dobrej klasy kolektor płaski posiada w typowych warunkach pracy wyższą sprawność pracy niż kolektor próżniowy o podwójnym przeszkleniu - przy niższej cenie zakupu niż „najtańsze” kolektory próżniowe.
Kiedy więc stosować kolektory próżniowe? Sens stosowania kolektorów próżniowych ma miejsce wówczas, gdy możliwe jest zastosowanie ich o mniejszej powierzchni niż kolektorów płaskich. Dobrej klasy kolektor próżniowy posiada wyższe roczne uzyski ciepła niż kolektor płaski. Przyjmuje się, że w małej instalacji solarnej zamiast 4÷5 m² kolektora płaskiego stosuje się zamiennie 3-3,5 m² kolektora próżniowego dobrej klasy (oszczędzając miejsce zabudowy na dachu).
Kolektory próżniowe VITOSOL 200-T uzyskują od 17 do 24% wyższą sprawność i zarazem moc cieplną od kolektorów próżniowych „dwuściennych” - w typowym zakresie pracy dla podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Tego typu kolektor realnie więc pozwala na zabudowę mniejszej powierzchni dachu niż kolektory płaskie.
Kolektory próżniowe dobrej klasy zalecane są także w przypadku systemów wspomagania ogrzewania budynku.
Takie kolektory jak VITOSOL 200-T mają jeszcze jedną dodatkową zaletę - dowolność montażu. Typowym wymogiem dla kolektorów płaskich i próżniowych jest montaż z nachyleniem w granicach min. 25º i maks. 70º.
Dzięki temu możliwy jest montaż kolektorów na dachu poziomym - szczególnie ważne, gdy na kolektory zamontowane na stelażach działałyby znaczne siły wiatru (lokalne warunki, budynki wysokie, budynki o lekkiej konstrukcji dachu, itp.). Możliwa jest także instalacja tego typu kolektorów na elewacji budynku w sytuacji, gdy brakuje miejsca na dachu, czy też budynek znajduje się w strefie znacznych opadów śniegu.
Nietypowe warunki zabudowy zmniejszają uzyski ciepła, przy czym kolektory słoneczne, takie jak np. model Viessmann VITOSOL 200-T i 300-T pozwalają na obrót rur próżniowych, dla skorygowania kąta nachylenia absorbera do kąta padania promieni słonecznych. To stanowi dodatkową zaletę wyróżniającą takie kolektory od płaskich.
W większości jednak przypadków, „drogie”, dobrej klasy kolektory płaskie okazują się tańsze i bardziej efektywne od „atrakcyjnych cenowo” kolektorów próżniowych.