Instalacje z miedzi - wymagane uprawnienia

Rury i złączki miedziane mają szerokie zastosowanie w różnego typu instalacjach, takich jak: wody pitnej, ciepłej wody użytkowej i grzewczych (w tym ogrzewania i chłodzenia płaszczyznowego). Są to podstawowe instalacje występujące w budynkach mieszkalnych. Drugą grupą instalacji, w których powszechnie wykorzystuje się rury i złączki miedziane, są instalacje chłodnicze, klimatyzacyjne, medyczne (gazów medycznych i próżni).

W ostatnich latach coraz powszechniej stosowane są źródła energii odnawialnej: systemy solarne i pompy ciepła. Do łączenia poszczególnych sekcji systemów solarnych i pomp ciepła także używa się rur i złączek miedzianych. W instalacjach chłodniczych, w których obecny jest ekologiczny czynnik chłodzący CO₂ o ciśnieniu ok. 120 barów, montuje się  rury i złączki wykonane ze stopu miedzi CuFe2P, odporne na wysokie ciśnienia i w porównaniu z powszechnie stosowanymi instalacjami stalowymi mające mniejsze średnice zewnętrzne i grubości ścianek rur.   

Przeczytaj: Miedź w przeciwpożarowych systemach tryskaczowych

W poszczególnych typach instalacji stosowane są rury miedziane wyprodukowane zgodnie z odpowiednimi normami europejskimi. Projektant i instalator powinni posiadać odpowiednią wiedzę, która zapewni prawidłowe wykonanie instalacji z wykorzystaniem właściwych materiałów oraz najkorzystniejszą techniką łączenia, a także stosować zasady, które zagwarantują trwałość, niezawodność i sprawność instalacji podczas pracy.

Wykaz norm europejskich oraz przeznaczenie rur miedzianych przedstawiono w tabeli:

Rury miedziane produkowane zgodnie z powyższymi normami wykonane są z tej samej miedzi: Cu-DHP (miedź odtleniona fosforem) i posiadają takie same średnice zewnętrzne i grubości ścianek. Wyjątek stanowią rury do klimatyzacji i chłodnictwa, które dostępne są także w wymiarowaniu calowym. Aby łatwiej je  identyfikować, rury posiadają trwałe oznaczenie (cechę) naniesione wzdłuż zewnętrznej ścianki, które określa:

• numer normy,
• gatunek miedzi,
• wymiary (średnica zewnętrzna i grubość ścianki w mm),
• stan twardości (twardy - R290; półtwardy - R250 i miękki - R220),
• nazwę producenta,
• kraj pochodzenia,
• znak CE, 
• datę produkcji.

Rury należy stosować zgodnie z ich przeznaczeniem. Poszczególne rury miedziane wykonane według powyższych norm różnią się od siebie jakością i czystością powierzchni ścianki wewnętrznej. Niedopuszczalne jest stosowanie rur instalacyjnych wykonanych według normy PN-EN 1057 do wykonywania instalacji chłodniczych, klimatyzacyjnych oraz gazów medycznych lub próżni, zaś rur zgodnych z normą PN-EN 12735-1 do wykonywania instalacji gazów medycznych oraz próżni. Jeżeli po montażu instalacji chłodniczych, klimatyzacyjnych oraz gazów medycznych i próżni pozostała nam rura, to możemy ją wykorzystać do innych typów instalacji zgodnie z tabelą:

Rury miedziane stosowane do instalacji wody pitnej, pomimo znaku CE, muszą dodatkowo posiadać Atest Higieniczny wydany przez Państwowy Zakład Higieny.

Norma określa również sposób pakowania i zabezpieczania rur w transporcie i magazynowaniu. Rury ze stopu miedzi CuFe2P stosowane w chłodnictwie spełniają warunki normy PN-EN 12735-1 w zakresie czystości ścianek wewnętrznych rury oraz  są oznaczone i pakowane zgodnie z wymogami tej normy.

Na rynku dostępna jest także instalacyjna cienkościenna rura miedziana z trwale zespoloną osłoną z tworzywa sztucznego. Spełnia ona wymagania normy PN-EN 1057 i posiada Atest Higieniczny, tzn. może być stosowana w instalacjach wody pitnej, ciepłej wody użytkowej i centralnego ogrzewania. Jej zaletą jest o ok. 40 % niższa cena od tradycyjnej miedzianej rury instalacyjnej. Tego typu rura ma szczególne zastosowanie w wykonywaniu instalacji płaszczyznowych (podłogowych i ściennych). Układanie z niej instalacji  jest łatwe, szybkie i prostsze niż z rur z tworzyw sztucznych i tradycyjnej rury miedzianej przeznaczonej do ogrzewania podłogowego.

Zobacz: Rury z miedzi i stopów miedzi stosowane w chłodnictwie

Złączki

Łączniki do instalacji z rur miedzianych wykonane są z miedzi i stopów miedzi (brązu i mosiądzu). Wymagania, jakie powinny spełniać złączki do rur miedzianych, zawarte są w normie PN-EN 1254. Złączki do wody pitnej muszą posiadać dodatkowo Atest Higieniczny.

Do łączenia rur miedzianych z wykorzystaniem łączników z miedzi powszechnie stosuje się dwie metody: lutowania kapilarnego lutem miękkim lub twardym oraz zaprasowywania.

Możliwości stosowania poszczególnych metod łączenia pokazano w tabeli:

Do łączenia rur cienkościennych stosuje się łączniki zaprasowywane z podwójnym elementem uszczelniającym (o-ring z EPDM). Mogą być stosowane złączki systemowe producentów cienkościennych rur miedzianych, jak również innych powszechnie stosowanych na rynku złączek zaprasowywanych z systemów tworzywowych do zaciskarek z konturem TH.

Instalacje chłodnicze wykonane z rur stopowych CuFe2P łączone są podobnie jak instalacje chłodnicze z miedzi za pomocą lutowania twardego.

Ostatnio znowelizowane prawo budowlane dopuszcza stosowanie łączników zaprasowywanych do instalacji gazowych i gazów medycznych. Łącznik posiada żółty o-ring uszczelniający o podwyższonej wytrzymałości na wysoką temperaturę. Łącznik do gazów medycznych jest dodatkowo czyszczony i pakowany w próżni w worku foliowym.

Metoda łączenia rur miedzianych za pomocą lutowania kapilarnego wymaga od instalatora wysokich kwalifikacji oraz jest czasochłonna. Zaletą jest niska cena łącznika. Przy lutowaniu instalacji wodnych i gazowych lutem twardym należy przestrzegać zasady, że minimalna grubość ścianki dla nominalnych średnic zewnętrznych (10; 12; 15; 18) powinna wynosić 1,0 mm, a dla 22 i 28 mm będzie to 1,2 lub 1,5 mm.

Metoda łączenia rur miedzianych przez zaprasowywanie łącznika została wprowadzona w Polsce pod koniec lat dziewięćdziesiątych. W porównaniu do lutowania kapilarnego wymaga ona znacznie mniej czasu i jest mniej pracochłonna. Instalator w o wiele krótszym czasie jest w stanie wykonać daną instalację, nie musi również posiadać  tak wysokich kwalifikacji jak przy lutowaniu kapilarnym. Wadą tej metody jest wysoki koszt urządzenia do zaprasowywania oraz wysoka cena łącznika do zaprasowywania. Łączniki zaprasowywane stosowane są głównie w instalacjach grzewczych, gazowych i coraz częściej w instalacjach solarnych.

To Cię może zainteresuje: Dachy miedziane - jaki podkład?

Wymagane uprawnienia

W Polsce brak jest jednolitego systemu szkoleniowego dla instalatorów wykonujących instalacje z miedzi, a wytyczne projektowania instalacji z miedzi przygotowane na bazie krajowych i unijnych przepisów nie są powszechnie znane i stosowane. Szkolenia prowadzą ośrodki szkoleniowe podnoszące kwalifikacje oraz producenci rur i łączników miedzianych. Nie ma też obowiązku potwierdzania egzaminem kwalifikacji zawodowych dla instalatorów.

Istniejący stan częściowo zmieniają przepisy nowej ustawy o odnawialnych źródłach energii, które wprowadzają certyfikowanie instalatorów urządzeń energii odnawialnej. Certyfikacja instalatorów OZE to wymóg unijnej dyrektywy 2009/28/WE o odnawialnych źródłach energii. Posiadanie certyfikatu będzie niezbędne w przypadku montażu kotłów i pieców na biomasę, systemów fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, pompy ciepła i płytkich systemów geotermalnych. Do uzyskania ważnego 5 lat certyfikatu instalatora konieczne będzie odbycie specjalnego kursu dla konkretnego rodzaju OZE, w którego montażu chce się specjalizować dany instalator. 

W większości krajów Unii Europejskiej od instalatorów wykonujących instalacje lutem twardym wymagany jest Europejski Certyfikat Lutowania. Bez niego instalator nie może wykonywać większości instalacji (głównie instalacji klimatyzacyjnych, chłodniczych, gazów medycznych i próżni oraz solarnych). W Polsce jak na razie taki certyfikat nie jest wymagany. Dużo instalatorów zdaje jednak odpowiedni egzamin, który umożliwia im podjęcie pracy w krajach starej UE oraz jest doskonałą referencją i potwierdzeniem kwalifikacji.

Więcej informacji na temat instalacji z rur miedzianych i stopów miedzi można znaleźć w podręczniku Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe na paliwo gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, gazów medycznych oraz próżni wykonane z rur miedzianych i stopów miedzi. Wytyczne stosowania i projektowania.   Został on w tym roku uaktualniony i rozszerzony o nowe rozdziały.

Dowiedz się więcej